Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında sıklıkla rastlanan psikiyatrik sorunların başında gelmektedir. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik (impulsivite), DEHB’nin temel belirtileridir. Görülme sıklığı, % 5-6 arası olmakta ve erkek çocuklarda kız çocuklara oranla daha fazla görülmektedir. DEHB belirtileri 4-5 yaşlarında daha belirgin hale gelmekte, özellikle okul yaşamının başlaması ile birlikte hem okul ortamında hem de sosyal yaşantıda sıkıntılar artabilmektedir. DEHB hakkında uzun yıllardır yapılan çalışmalar, bu bozukluğun organik kökenli bir bozukluk olduğunu ortaya koymaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklarda En Sık Gözlenen Özellikler 

*Dikkatsizlik (okulda, mesleki veya toplumsal alanlarda görülebilir)
*Ayrıntılara karşı dikkat eksikliği, okul ve diğer ödevlerinde dikkatsizce hatalar yapma
*Akıl başka yerdeymiş gibi görünme, söylenenleri duymamış veya dinlemiyormuş görünümü
verme
*Yerinde rahat duramama, gerektiği ve beklendiği zamanlarda yerinde sakince oturamama
*Uygunsuz biçimde ve yerlerde koşuşturma veya tırmanma
*Boş zamanlarında oyun veya benzeri etkinliklere katılamama, bu etkinlikleri sürdürememe
*Çok konuşma, konuşmasının durdurulamaması
*Her şeye karışma
*Sabırsızlık, yanıtları geciktirmede zorluk, soru tamamlanmadan yanıtın verilmesi
*Yönergeleri dinlememe, sıklıkla diğer insanların sözlerini kesme
*Dokunmamaları gereken eşyalara veya objelere dokunma
*Çalışmaları plansız, düzensiz ve karmakarışık biçimde sürdürme
*Oyun ve benzeri etkinliklerde dikkatlerini uzun süre toplayamama
*Başladıkları işi tamamlamakta zorlanma
*Sıklıkla bitmemiş bir etkinlikten bir diğerine geçiş yapma. (Başladığı bir işi veya etkinliği bitirmeden sürekli bir diğerine geçiş yapma)
*Belirli bir zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma (Örneğin: Yazı işi, ev ödevi), bu tip görevlerde yer almaya isteksizlik
*Kullandığı araç gereci hırpalama, dağınık ve düzensiz kullanma, kaybetme
* Günlük etkinliklerde sıklıkla unutkanlık (örneğin: Randevuları kaçırma, ödevini unutma vs)

Bu çocukların yaşadıkları önemli sorunlardan bazıları; akranlarıyla ve yetişkinlerle sosyal ilişki
problemi yaşamaları ve kavrama ve hareket koordinasyonu sorunlarıdır. Hem okul başarıları genelde olması gerekenden düşüktür hem de diğer çocuklara göre daha zor ilişki kurabildikleri için dışlanma olasılıkları daha yüksektir. Bu durum çocukların başka psikolojik sorunlar geliştirmelerine de neden olabilir. Okulda ve evde sürekli olumsuz eleştiri alan çocuğun benlik algısı zayıflayabilir ve özgüven problemleri yaşayabilir. Dikkat sorunları ve konsantrasyon güçlükleri nedeniyle öğrenme bazen zorlaşabilir. Aynı şekilde öğrenilen bilginin kalıcılaşması da zorlaşır.

DEHB’nin Tedavisi

DEHB hem tıbbi hem de psiko-sosyal tedavi yöntemlerinin bir arada kullanılmasını gerektiren bir
sorundur. Bu çocuklar için bireyselleştirilmiş özel eğitim programları planlanmakta ve yaşanan sorunun çocuğun akademik ve sosyal yaşamını etkileme yoğunluğuna bağlı olarak, çocuğun ihtiyaç duyacağı yoğunlukta uygulanmaktadır. Planlanan özel eğitim seanslarında dikkat ve konsantrasyon süresinin ve kalitesinin arttırılması, bedensel koordinasyonun sağlanması, hareketliliğin kontrol edilmesi, masa başı çalışma süresinin arttırılması, uygun çalışma yöntemlerinin öğretilerek çalışma becerilerinin geliştirilmesi, dürtü kontrolünün sağlanması, planlama ve organizasyon becerilerinin geliştirilmesi, yönerge alma ve uygulama becerisinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

DEHB’si olan çocuklar için tedavi planı yapılırken bir çocuk psikiyatristi ile pedagog/psikoloğun işbirliği oldukça önemlidir. Çünkü bu bozukluk zaman zaman ilaç tedavisi ile psiko-pedagojik tedavinin bir arada yürütülmesini gerektirir. Belirtilerin şiddeti, kontrol edilebilirliği, çocuğun yaşı, ailenin yapısı ve çocuğun zeka seviyesi tedavi planının oluşturulmasında belirleyici olmaktadır. Bireysel tedavilerin yanı sıra, benzer özelliklere sahip olan çocukların katılımı ile sürdürülen grup çalışmaları da DEHB tedavisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle grup içinde yaşadıkları uyum ve kontrol problemlerinin çözümünde grup çalışmaları çok etkili olmaktadır.